10 tháng năm 2025: Công nghiệp tăng tốc, xuất khẩu bứt phá

Công nghiệp tăng trưởng 9,2%: Chế biến chế tạo tiếp tục là đầu tàu

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) 10 tháng đầu năm 2025 tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là mức tăng cao nhất trong ba năm trở lại đây, cho thấy sản xuất đang hồi phục mạnh mẽ sau giai đoạn chững lại năm 2023. Động lực tăng trưởng đến chủ yếu từ khu vực chế biến - chế tạo, tăng hơn 10,5%, nhờ đơn hàng xuất khẩu cải thiện và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục chảy mạnh vào các ngành có giá trị gia tăng cao như điện tử, thiết bị, ô tô và nhựa cao su.

Nguyên nhân chính của sự tăng tốc này đến từ sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh chi phí sản xuất tại Trung Quốc tăng cao và căng thẳng thương mại Mỹ - Trung chưa hạ nhiệt, nhiều tập đoàn đã chọn Việt Nam làm điểm đến để mở rộng hoặc dịch chuyển sản xuất. Điều này kéo theo sự phục hồi rõ nét của các khu công nghiệp, khu chế xuất tại Bắc Ninh, Hải Phòng, Bình Dương hay Đồng Nai.

Song song đó, môi trường vĩ mô ổn định, tỷ giá được kiểm soát và chính sách hỗ trợ sản xuất kịp thời giúp doanh nghiệp mạnh dạn tăng công suất. Chỉ số PMI sản xuất tháng 10 đạt 54,5 điểm (mức cao nhất kể từ giữa 2024), phản ánh niềm tin kinh doanh của doanh nghiệp đang được củng cố.

Tuy nhiên, đà tăng chưa đồng đều giữa các địa phương: một số tỉnh công nghiệp lớn như Quảng Ninh, Ninh Bình đạt mức tăng hơn 20-30%, trong khi các khu vực miền Trung và Tây Nguyên tăng chậm hơn. Ngành khai khoáng gần như đi ngang (0,1%), cho thấy công nghiệp Việt Nam đang dựa nhiều vào khu vực chế biến - chế tạo thay vì khai thác tài nguyên, song điều này cũng đồng nghĩa với việc cần đảm bảo nguồn cung nguyên liệu và năng lượng ổn định trong thời gian tới.

Xuất nhập khẩu đạt 762,44 tỷ USD: Xuất siêu 19,56 tỷ USD nhưng nhập khẩu tăng nhanh

Trong 10 tháng đầu năm, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 762,44 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu đạt 391 tỷ USD (tăng 16,2%) và nhập khẩu đạt 371,44 tỷ USD (tăng 18,6%). Việt Nam tiếp tục xuất siêu 19,56 tỷ USD, dù con số này thấp hơn mức hơn 23 tỷ USD cùng kỳ năm 2024, một tín hiệu cho thấy nhập khẩu đang tăng nhanh hơn xuất khẩu.

Xuất khẩu tăng mạnh nhờ nhóm hàng điện tử, máy tính và linh kiện vốn là mũi nhọn của khu vực FDI (tăng gần 48% so với cùng kỳ). Thị trường Mỹ vẫn là điểm đến lớn nhất với kim ngạch 126 tỷ USD, trong khi Trung Quốc giữ vị trí nguồn nhập khẩu hàng đầu, khoảng 151 tỷ USD.

Sự gia tăng nhập khẩu, đặc biệt trong nhóm tư liệu sản xuất chiếm tới 93,8% tổng giá trị nhập, không phản ánh nhu cầu tiêu dùng tăng mà cho thấy doanh nghiệp đang mở rộng sản xuất, nhập nhiều máy móc, thiết bị và nguyên liệu phục vụ đơn hàng cuối năm. Đây là tín hiệu tích cực cho năng lực sản xuất, nhưng đồng thời khiến cán cân thương mại chịu áp lực, đặc biệt nếu xuất khẩu chững lại trong các tháng cuối năm do nhu cầu từ các nền kinh tế lớn giảm.

Một điểm đáng lưu ý là khu vực doanh nghiệp trong nước chỉ chiếm 24,1% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong khi khu vực FDI chiếm tới 75,9%. Cơ cấu này phản ánh sự phụ thuộc ngày càng lớn vào khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực tự chủ sản xuất, công nghiệp hỗ trợ và giá trị nội địa hóa.

Biến động và tác động kinh tế

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, kinh tế 10 tháng qua vẫn đối mặt với một số rủi ro cấu trúc. Tốc độ tăng nhập khẩu cao cho thấy doanh nghiệp nội địa vẫn phụ thuộc vào nguồn cung đầu vào từ nước ngoài, nhất là Trung Quốc và Hàn Quốc. Nếu chuỗi cung ứng toàn cầu xảy ra gián đoạn hoặc chi phí logistics tăng đột biến, các ngành công nghiệp trong nước sẽ chịu ảnh hưởng mạnh.

Ngoài ra, một số thị trường xuất khẩu chủ lực có dấu hiệu chững lại, như xuất siêu sang Nhật Bản giảm gần 30% so với cùng kỳ. Chi phí vận tải và nguyên vật liệu đầu vào cũng tăng nhẹ, tạo áp lực cho doanh nghiệp xuất khẩu vốn hoạt động với biên lợi nhuận mỏng.

Triển vọng và khuyến nghị cho doanh nghiệp cuối năm

Nhìn tổng thể, bức tranh kinh tế 10 tháng đầu năm 2025 cho thấy Việt Nam đang tận dụng tốt xu thế tái định vị chuỗi cung ứng, nhưng để tăng trưởng bền vững, các doanh nghiệp cần chú trọng hơn đến quản trị rủi ro và nâng cao nội lực.

Trong mùa cao điểm cuối năm, doanh nghiệp xuất nhập khẩu và logistics nên chủ động đặt chỗ sớm, đa dạng hoá tuyến vận tải, kiểm soát rủi ro tại cảng và chi phí container. Đây là thời điểm nhu cầu vận chuyển hàng tiêu dùng, quà tặng, nông sản, điện tử tăng mạnh, dễ xảy ra tắc nghẽn và đội phí.

Với doanh nghiệp sản xuất, cần đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ, tự động hoá và tiết kiệm năng lượng, tận dụng các chính sách hỗ trợ của Chính phủ cho sản xuất xanh và đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu thay thế, nội địa hoá một phần chuỗi cung ứng sẽ giúp giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và rủi ro tỷ giá.

Ở tầm vĩ mô, chính sách cần tiếp tục hướng tới cân bằng giữa thu hút FDI và hỗ trợ khu vực doanh nghiệp trong nước, nhất là nhóm vừa và nhỏ để bảo đảm tính lan tỏa của tăng trưởng. Chỉ khi năng lực nội sinh được củng cố, Việt Nam mới có thể duy trì vị thế xuất siêu bền vững và giảm áp lực từ những biến động toàn cầu.