Kiểm kê phát thải khí nhà kính, doanh nghiệp cần chuẩn bị những gì?

Để tiến hành kiểm kê phát thải khí nhà kính toàn diện, điều quan trọng là phải xác định và phân loại các nguồn phát thải. Tại Việt Nam, các lĩnh vực chính góp phần phát thải khí nhà kính bao gồm năng lượng, quy trình công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp và quản lý chất thải. Trong mỗi lĩnh vực, các hoạt động và nguồn cụ thể được xác định, chẳng hạn như tiêu thụ năng lượng, quy trình sản xuất, thực hành nông nghiệp và xử lý chất thải. Để dễ dàng cho quá trình kiểm kê và tránh tính toán một nguồn phát thải hai lần, các nguồn phát thải được chia làm 3 phạm vi chính: phạm vi 1, phạm vi 2 và phạm vi 3. 

• Phạm vi 1 là phát thải trực tiếp của doanh nghiệp, bất kỳ tài sản, hoạt động nào phát thải trực tiếp thuộc sở hữu pháp lý của doanh nghiệp sẽ được tính vào phạm vi 1 (VD: công ty xử lý chất thải có đội xe tải chở chất thải, dù vận tải không phải hoạt động chính của công ty nhưng xe tải thuộc sở hữu của công ty vậy nên việc phát thải của xe tính vào phạm vi 1).
• Phạm vi 2, phát thải gián tiếp, phạm vi 2 hầu hết là lượng điện công ty sử dụng từ lưới điện.
• Phạm vi 3 là phạm vi khó nắm bắt nhất và là mục tiêu của nhiều nước để có thể kiểm soát trong tương lai, phạm vi 3 là phát thải gián tiếp toàn diện bao gồm tất cả hoạt động của nhà phân phối, nhà cung cấp, đối tác, vòng đời sản phẩm (VD: công ty A thuê 1 công ty logistics để chuyên chở xe tải, vậy phát thải của đội xe tải tính vào phạm vi 3 của công ty A).

Sau khi đã xác định được những nguồn phát thải, việc đo lường khí nhà kính sẽ có phần phức tạp và rắc rối hơn. Hiện nay, các bộ ban ngành liên quan và đặc biệt là bộ Tài nguyên và môi trường đang xúc tiến đưa ra phương pháp đo lường và kiểm kê chính thức để doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận vấn đề mới này. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu và phát triển, Bộ cũng đưa ra một số hướng dẫn giúp định hướng doanh nghiệp. Giới thiệu các phương pháp và bộ dữ liệu chuẩn hóa và được áp dụng rộng rãi như bản hướng dẫn của Ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu 2006 - 2019 (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC) IPCC guidelines 2006 – 2019 và quy chuẩn ISO 14064 dành cho đo lường và kiểm kê khí nhà kính. Việc áp dụng phương thức nào phù hợp nhất cho ngành và doanh nghiệp mình nên được các cấp lãnh đạo nghiên cứu kỹ và áp dụng đồng bộ để đảm bảo tính nhất quán và chính xác của dữ liệu.

Việc báo cáo phát thải khí nhà kính là bước cuối cùng của doanh nghiệp trong quy trình này, báo cáo kiểm kê khí nhà kính cấp cơ sở được xây dựng theo Mẫu 06, Phụ lục II Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ. Đây là biểu mẫu chính thức cơ bản, như đã đề cập phía trên, hiện chỉ bao gồm báo cáo nguồn phát thải theo phạm vi 1, sẽ còn được cập nhật và chỉnh lý trong tương lai. Thông tư mới nhất hiện nay của Bộ Tài nguyên và môi trường đã có hướng dẫn sơ bộ về cách thức đo lường, kiểm kê và báo cáo khí nhà kính cấp cơ sở và lĩnh vực, thông tư số 17/2022/TT-BTNMT. Những báo cáo và đo lường này sẽ được kiểm duyệt bởi một bên thứ ba có đủ điều kiện pháp lý, danh sách các bên có đủ điều kiện sẽ được Cục biến đổi khí hậu thuộc BTNMT công bố trong năm 2024.

Trong khi chính phủ Việt Nam và doanh nghiệp thể hiện cam kết giải quyết vấn đề phát thải khí nhà kính, một số thách thức vẫn tồn tại. Hạn chế về năng lực kỹ thuật, tính sẵn có của dữ liệu và nguồn lực tài chính có thể cản trở tính chính xác và đầy đủ của kiểm kê phát thải. Ngoài ra, việc đảm bảo tính nhất quán và tiêu chuẩn hóa giữa các ngành vẫn là một thách thức.

Tuy nhiên, những thách thức này cũng mang đến những cơ hội để cải thiện. Nâng cao năng lực kỹ thuật, thúc đẩy hệ thống quản lý và thu thập dữ liệu, đồng thời thúc đẩy sự hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và xã hội dân sự để có thể nâng cao năng lực trong quá trình kiểm kê khí nhà kính của Việt Nam. Hơn nữa, tận dụng các mối quan hệ đối tác quốc tế và tiếp cận tài chính khí hậu có thể hỗ trợ quá trình chuyển đổi của quốc gia sang nền kinh tế carbon thấp.

Kiểm kê phát thải khí nhà kính đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu của Việt Nam. Bằng cách xác định các nguồn phát thải, đo lường lượng phát thải và báo cáo dữ liệu phù hợp với các giao thức và quy định đã được thiết lập, Việt Nam có thể giám sát tiến độ một cách hiệu quả, xác định các lĩnh vực cần cải thiện và chỉnh sửa các chính sách dựa trên dữ liệu thu thập được. Trong khi vẫn tồn tại những thách thức, việc nỗ lực không ngừng nhằm nâng cao năng lực kỹ thuật và thúc đẩy hợp tác sẽ giúp Việt Nam quản lý phát thải khí nhà kính hiệu quả hơn và đóng góp vào hành động khí hậu toàn cầu. Thông qua các biện pháp này, Việt Nam đang khẳng định mình là một bên tham gia tích cực và có trách nhiệm trong cuộc chiến toàn cầu chống biến đổi khí hậu.

Tác giả: InterLOG tổng hợp và biên tập.