Số phận trái thanh long sẽ đi về đâu khi không xuất khẩu được?

Tình hình xuất khẩu thanh long hiện nay

Năm 2022, Trung Quốc đã công bố trồng được 67.000 ha thanh long, sản lượng 1,6 triệu tấn, nhiều hơn Việt Nam cả về diện tích và sản lượng. Họ hỗ trợ cho nông dân tăng thêm diện tích trồng trọt, đa dạng sản phẩm và hỗ trợ kỹ thuật để đạt năng suất cao. Tại Từ Hi, Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang phía đông Trung Quốc, nông dân liên tục làm việc thâu đêm để thụ phấn nhân tạo cho thanh long, đảm bảo một vụ thu hoạch thành công. Nông dân vùng này cũng đã đẩy mạnh diện tích trồng thanh long hơn so với trước nên sản lượng thanh long cũng tăng đáng kể. Điều này khiến giá thanh long ruột đỏ ở Nam Ninh đang có giá thấp hơn so với hàng Việt.

Theo khảo sát của Produce Report, tháng 7-8 là cao điểm mùa cung cấp thanh long. Tại Quảng Tây - nơi sản xuất thanh long lớn nhất Trung Quốc - giá đã xuống thấp kỷ lục. Thanh long ruột đỏ tại một khu chợ ở thủ phủ Nam Ninh có giá bán lẻ khoảng 23.000 đồng/kg, trong khi thanh long ruột trắng nhập từ Việt Nam có giá khoảng 30.000 đồng/kg. Ngoài ra, trên các điểm bán hàng khắp Trung Quốc, thanh long cũng tràn ngập các chợ và giá đa phần rẻ hơn hàng Việt Nam.

Sự tăng vọt của thanh long trồng trong nước là nguyên nhân khiến Trung Quốc giảm nhập khẩu từ Việt Nam. Theo ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty xuất nhập khẩu Vina T&T cho biết: “Hoạt động xuất khẩu trái cây này sang Trung Quốc và Mỹ không còn hiệu quả như trước do Trung Quốc đã trồng được thanh long. Còn thị trường Mỹ, Canada, Mexico cũng đã canh tác được thanh long khiến thị phần xuất khẩu của Việt Nam vào các quốc gia này hạn chế.”

Số liệu từ Hải quan Việt Nam cho thấy, chỉ trong tháng 8, xuất khẩu thanh long đạt 40,6 triệu USD, giảm 20,5% so với cùng kỳ năm ngoái và giảm 34% so với tháng 7. Lũy kế 8 tháng, xuất khẩu thanh long đạt 442 triệu USD, giảm 4,4% so với cùng kỳ năm 2022. Cả hai sản phẩm thanh long ruột trắng và đỏ đều sụt giảm mạnh ở thị trường Trung Quốc. Trong 8 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thanh long ruột đỏ sang Trung Quốc giảm tới 36,5%, sang Mỹ giảm 39%.

Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết 5 năm trước, Việt Nam là nguồn cung chủ yếu cho Trung Quốc và Thái Lan, gần đây các nước này xác định đây là cây trồng chính, đang tập trung phát triển thành cây trồng chủ lực. Do đó, khi hàng trong nước dồi dào, hàng nhập khẩu từ Việt Nam sẽ bị lép vế nếu chất lượng không quá vượt trội. Các vùng trồng thanh long gia tăng ở nhiều khu vực trên thế giới. Họ nghiên cứu thêm những giống thanh long có chất lượng cao, đây là áp lực rất lớn với thanh long Việt Nam.”

“Trong cái khó ló cái khôn”

Trước tình hình xuất khẩu thanh long đang gặp nhiều thử thách, người dân Việt Nam đã nảy ra ý tưởng chế biến sợi mì từ trái thanh long, tạo ra món ăn cực kì độc đáo. “Lần đầu tiên trái thanh long có trong mì tôm”, câu nói này đã trở thành một hiện tượng mạng lan truyền với tốc độ chóng mặt trên các trang mạng xã hội. Nhà sản xuất kết hợp mì tôm với thanh long vì cho rằng tính mát của trái thanh long giúp hạn chế tính nóng của mỳ ăn liền, món ăn yêu thích và tiện dụng của nhiều người.

Chính vì sự "hot" của mì thanh long khiến nhiều cư dân mạng tò mò thử mua món mì này về để thưởng thức và review. Nhờ thế, rất nhiều shop bán món mì này đang bị quá tải đơn hàng hoặc tạm hết hàng. Trước đây, khi chưa xuất hiện mì tôm thanh long, mọi người đã truyền tay nhau những chiếc bánh mì thanh long. Cụ thể, trong mùa dịch COVID-19, khi thanh long không xuất khẩu được, người dân đã nảy ra sáng kiến trộn thanh long vào bột bánh mì để làm ra những chiếc bánh mì thanh long độc nhất của Việt Nam. Món ăn này đã trở thành một hiện tượng lạ lúc bấy giờ. Với hương vị mới lạ, món bánh mì thanh long đã được lan truyền khắp cõi mạng và nhận được rất nhiều sự ủng hộ của mọi người. Nhờ đó, thanh long được tiêu thụ với tốc độ nhanh chóng, giải cứu nông dân khỏi tình thế khó khăn.

Hiện nay, một lần nữa, trái thanh long trở thành một hiện tượng mạng được người dân lùng sục, tìm kiếm. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho nông sản nước nhà, giúp cho trái cây Việt Nam không bị phụ thuộc quá nhiều vào nguồn thu xuất khẩu. Nhờ kết hợp với các món ăn dân dã, quen thuộc, trái thanh long được tiêu thụ nhiều hơn ở trong nước, giúp cho người dân đảm bảo được đầu ra và nguồn vốn.

Từ đó thấy được, người dân Việt Nam rất thông minh trong việc tận dụng các nguyên liệu sẵn có để chế biến ra những món ăn mới lạ, làm phong phú nền ẩm thực nước nhà. Sự tươi mát của thanh long hòa quyện với sợi mì giòn dai sẽ tạo nên tô mì ngon nức lòng người hâm mộ.