Innovation From Zero: trước kỳ đổi mới

Bộ lịch InterLOG 2026 mang tên “Innovation from Zero” không chỉ là công cụ đo thời gian, mà còn kể câu chuyện về hành trình của Việt Nam trước thời kỳ đổi mới. Từ những khó khăn, thử thách và va vấp, dân tộc ta đã học được những bài học quý giá, từng bước hình thành tinh thần đổi mới và ý chí vươn mình phát triển. Mỗi hình ảnh là một cột mốc, từ thống nhất đất nước, sự trở lại của các nhà máy, giá trị tinh thần, đến sáng tạo trong nông nghiệp và cải cách toàn diện - tất cả tạo nên một bức tranh sống động về khả năng chuyển mình từ Zero. 

1975 - 1976: Thống nhất đất nước (khởi đầu thống nhất) 

Năm 1976 là dấu mốc lịch sử khi đất nước chính thức thống nhất, đổi tên, mở ra một kỷ nguyên mới. Đó là niềm vui lớn lao, là sự hợp nhất của một dân tộc đã đi qua quá nhiều mất mát. Tuy nhiên, giai đoạn này cũng bộc lộ hạn chế khi đặt quá nhiều niềm tin vào một mô hình duy nhất, vô tình thu hẹp không gian cho những cách làm khác biệt. Đổi mới không chỉ bắt đầu từ niềm tin, mà từ sự dám nhìn lại, dám chấp nhận sai lầm và điều chỉnh để trưởng thành. Chính bài học ấy đã đặt nền móng cho những bước chuyển mình sau này, bởi hành trình tiến lên từ Zero luôn cần một tư duy mở và sự sẵn sàng thay đổi. 

1977-1980: Tìm hướng đi mới trong gian khó 

Giai đoạn 1977-1980 là thời kỳ tem phiếu và bao cấp tại Việt Nam, khi nền kinh tế vận hành theo mô hình tập trung với nhiều thiếu thốn và ràng buộc. Chính cơ chế đảm bảo tối thiểu ấy giúp người dân an tâm phần nào sau chiến tranh, nhưng đồng thời cũng vô tình bóp nghẹt sáng tạo, khiến xã hội trì trệ và người dân trở nên thụ động.  

Thế nhưng, giữa gian khó ấy, đất nước vẫn âm thầm tìm hướng đi mới. Hình ảnh những nhà máy trở lại hoạt động, công nhân miệt mài bên máy móc cũ kỹ cho thấy sức sống mãnh liệt của một dân tộc không chịu khuất phục. Chính sự chật chội của cơ chế bao cấp, tinh thần đổi mới đã nhen nhóm, một lời nhắc rằng trí dân không thể phát triển nếu bị trói buộc. Và cũng từ đây, hành trình tiến lên từ Zero một lần nữa khẳng định rằng đổi mới luôn bắt đầu trong thiếu thốn, nhưng chính điều đó lại tạo nên động lực để thay đổi. 

1978 – 1985: Văn hóa đời sống quý trọng giá trị tinh thần 

Trong những năm bao cấp, khi vật chất thiếu thốn và mọi thứ đều phải tính bằng tem phiếu, người Việt Nam vẫn giữ cho mình một kho tàng giàu có hơn: tình làng nghĩa xóm, sự sẻ chia và tinh thần đoàn kết. Những buổi xem chiếu bóng lưu động thu hút cả khu phố, tiếng radio quen thuộc vang lên mỗi tối, hay những lần hàng xóm cùng nhau chia từng nắm gạo, củ khoai - tất cả trở thành những hồi ức đẹp của một thời khó khăn mà ấm áp. Chính trong thiếu thốn, con người học cách nương tựa nhau, học cách giữ gìn những điều giản dị nhưng bền vững. Đó cũng là một bài học quý giá cho đổi mới hôm nay: đôi khi không phải bắt đầu từ sự đủ đầy, mà từ nội lực và sự gắn kết, những điều tưởng như nhỏ bé nhưng lại là nền tảng giúp chúng ta tiến xa hơn. 

1977 – 1078: Hợp tác để lớn mạnh 

20/9/1977, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 149 của Liên hợp quốc. Năm 1978 đánh dấu bước ngoặt khi Việt Nam chính thức tham gia Hội đồng Tương trợ Kinh tế (SEV/CMEA), mở ra một giai đoạn hợp tác sâu rộng với nhiều quốc gia trong khối xã hội chủ nghĩa. Đây là thời điểm đất nước đang trải qua vô vàn khó khăn, nhưng chính quyết định mở cửa ngoại giao và tăng cường hợp tác đã giúp Việt Nam tìm được nguồn lực, bạn bè và hỗ trợ để từng bước ổn định và phát triển. Trong những thời điểm thử thách nhất, tìm được bàn tay đồng hành là điều có thể tạo nên sức mạnh mới.  

Tuy nhiên, đi cùng với hợp tác là bài học quan trọng: sự dựa dẫm quá nhiều vào một hệ thống kinh tế khép kín khiến đất nước khó bứt phá và dễ rơi vào thế bị cuốn theo. Hợp tác là cần thiết, nhưng độc lập trong tư duy và chủ động trong lựa chọn mới là chìa khóa để tạo nên đổi mới bền vững. Đổi mới không phải là hành trình đơn độc, nhưng cũng không phải là hành trình phụ thuộc, đó là hành trình biết kết nối, nhưng luôn giữ vững bản lĩnh để tự đứng vững và phát triển từ Zero. 

1980: Pháp lý - Củng cố niềm tin độc lập (khủng hoảng đối ngoại) 

Năm 1980, việc ban hành Hiến pháp mới không chỉ là động thái pháp lý, mà còn là lời khẳng định bản lĩnh chính trị của Việt Nam giữa khủng hoảng đối ngoại căng thẳng. Độc lập là giá trị cốt lõi, nhưng sự kiên định đôi khi lại đi kèm với nguy cơ tự cô lập nếu thiếu linh hoạt. Chính sự kết hợp mạnh mẽ giữa giữ vững chủ quyền và từng bước mở ra hướng tiếp cận rộng mở hơn đã tạo nên bước ngoặt. Tháng 7 vì thế nhắc lại một bài học quan trọng: trí tuệ không nằm ở việc khép kín, mà ở khả năng nhận ra đâu là lúc cần cứng rắn và đâu là lúc cần thay đổi để phục vụ lợi ích dân tộc. Và như tinh thần Innovation from Zero muốn gửi gắm, mỗi bước tiến lớn đều đến khi chúng ta dám cân bằng giữa nguyên tắc và thích ứng, để mọi chuyển mình đều có chiều sâu và định hướng rõ ràng. 

1981: Khoán 100 – Hạt giống đổi mới từ thực tiễn (phá rào từ cơ sở) 

Giai đoạn 1979-1985 chứng kiến một sự chuyển mình đặc biệt: những thay đổi đầu tiên không đến từ nghị quyết hay chính sách từ tầng cao, mà bắt đầu từ chính thực tiễn của người dân. Trong bối cảnh bị ràng buộc bởi cơ chế bao cấp, những người nông dân vẫn tìm cách làm cho đất đai nở hoa. Khoán 100 - mô hình giao khoán mạnh dạn được thử nghiệm ở cơ sở, cho thấy sức mạnh của tư duy dám làm khác. Hình ảnh những cánh đồng vàng, máy cày lăn bánh và người tiên phong như Kim Ngọc đã trở thành minh chứng rõ ràng cho một chân lý: sáng tạo không đợi điều kiện lý tưởng, sáng tạo nảy mầm từ thực tế của đời sống. 

Tháng 8-9 vì thế mang theo tinh thần của đổi mới xuất phát từ gốc rễ, nơi người dân trực tiếp đối diện với khó khăn và tìm ra lối đi riêng. Đó là bài học sâu sắc rằng đổi mới không chỉ đến từ chiến lược cấp cao, mà bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong công việc hàng ngày. Và cũng từ tinh thần ấy, hành trình tiến lên từ Zero trở nên rõ ràng hơn: nhìn vào thực tế, tìm ra lối đi mới, và dũng cảm gieo những hạt giống đầu tiên để thời gian chứng minh giá trị của chúng. 

1985: Tài chính - Cải cách để chuyển mình (thử nghiệm thất bại) 

Năm 1985, Việt Nam bước vào một thử nghiệm tài chính đầy kỳ vọng với mong muốn điều chỉnh đồng tiền và khơi thông nền kinh tế đang trì trệ. Nhưng cuộc đổi tiền toàn quốc đã để lại những biến động sâu sắc, phơi bày sự thật rằng mô hình cũ không còn phù hợp và không thể tiếp tục vá víu. Đây là thất bại nặng nề, nhưng cũng là bước ngoặt buộc cả xã hội phải đối diện với thực tế: muốn tiến lên, phải thay đổi tận gốc. Hình ảnh người dân xếp hàng đổi tiền phản chiếu một giai đoạn đầy thử thách, nhưng cũng là thời điểm nhận ra rằng dũng khí không nằm ở tránh né, mà ở khả năng nhìn thẳng vào những gì không hiệu quả. Mọi hành trình đổi mới đều phải đi qua sự trung thực với chính mình. Và đôi khi, chính thất bại mới mở ra những cánh cửa mới, để từ Zero, ta có thể xây dựng một nền tảng vững vàng hơn cho tương lai. 

1986: Đổi mới toàn diện - Quyết tâm mở ra kỷ nguyên mới (đứng lên) 

Năm 1986, Việt Nam bước vào thời khắc lịch sử khi cả hệ thống cùng nhìn lại những vấp ngã của chặng đường trước đó để dám thay đổi. Những khó khăn về kinh tế, quản lý và đời sống đã tích tụ đủ lớn để buộc chúng ta phải thừa nhận rằng những phương thức cũ không còn phù hợp. Nhưng chính sự dũng cảm đối diện với sai lầm ấy lại mở ra cơ hội cho một bước ngoặt mang tính nền tảng. Hình ảnh hội trường nơi hàng trăm cánh tay giơ lên biểu quyết và sinh khí mới của hoạt động sản xuất, thương mại cho thấy một xã hội sẵn sàng chuyển mình. Tháng 11-12 nhắc lại một bài học sâu sắc: đổi mới không chỉ là một quyết định, mà là sự đồng lòng của cả dân tộc, dám cởi mở, dám học hỏi cái hay của thế giới để tạo ra một hướng đi phù hợp hơn. 

Và chính từ sự đối diện thẳng thắn với những sai lầm, hành trình tiến lên từ Zero được tiếp thêm ý nghĩa: đứng lên không chỉ là hành động, mà là tầm nhìn mở ra một kỷ nguyên mới cho tương lai.